Fecri Ati Topluluğu Şiir
Fecr-i Ati edebiyatı sanatçıları dil-üslup, sanat anlayışı yönleri ile Servet-i Fünun edebiyatını kendilerine örnek almıştır. Haliyle her iki edebi gelenekte de şiirlerde kullanılan malzeme ortaktır. Bu şiirlerde işlenen başlıca temalar aşk ve doğadır. Aşk temalı şiirlerde aşırı duygusallık göze çarpar; doğa şiirlerinde ise öznel bir bakış açısı hakimdir.
Fecr-i Ati Şiirinin Özellikleri
- Servet-i Fünun edebiyatında olduğu gibi şiirlerde, Sembolizmin de etkisiyle, Arapça, Farsça tamlamalarla yüklü ağır, sanatlı bir dil kullanılmıştır. Halkın kullandığı dilden uzaklaşma devam etmiştir.
- Aruz vezni kullanılmaya devam edilmiştir.
- Servet-i Fünun edebiyatının Batıdan getirdiği nazım biçimleri olan sone, terza - rima ve serbest müstezatı kullanmaya devam etmişler; fakat serbest müstezat nazım biçimini iyice değiştirerek serbest nazıma yaklaştırmışlardır.
- Şiirlerde kişisel bunalımlar, ümitsizlik, aşırı hassasiyet göze çarpar. Batıda Sembolizm akımından etkilenen sanatçılar, bu edebi akımın özelliklerini şiirlerinde, Servet-i Fünun sanatçılarına göre daha başarılı bir şekilde kullanmışlardır.
Örnek:
Hasta Bir Telde Hasta Bir Nağme
Ah ben, ben, ne hastayım bilsen:
Kalbimin ıztırâb-ı mâlülü,
Ruhumun ihtisâs-ı meçhulü
Ne kadar başka herkesinkinden.
…
Tahsin Nahit
Şiirde şair hissettiği duyguların (Kalp acısı / aşk) kaynağını bilmediğini ve bu duygular ruhunda uyandırdığı acının tarifini yapamayacağını, bu acının ise kendine özgü olup bir başkasına benzemediğini dile getirmiş.
Şiirde ıztirab-ı malülü (kusurlu acı), ihtisas-ı meçhul(bilinmeyen duygulanma) gibi Farsça tamlamalar kullanılmış. Ölçü, aruz ölçüsüdür.
Fecr-i Ati Topluluğu Şairleri
1- Ahmet Haşim
Hayatı: Fecr-i Ati Topluluğunun en önemli şairlerinden biridir. Acıklı bir çocukluk dönemi geçirmiştir. Hasta annesinin kendisine karşı aşırı bir hassasiyeti vardır. 12 yaşına kadar Bağdat’ta Dicle nehri kenarında annesi ile geçirdiği günler Ahmet Haşim için en güzel anılarıdır. Annesinin ölümü ile babası ile İstanbul’a gelmiş, öğrenim hayatına Galatasaray Lisesinde devam etmiştir. Annesinin ölümü ve yeni tanıdığı bu çevreye karşı çektiği yabancılık Ahmet Haşim’in iyice içine kapanmasına neden olmuştur.
Ahmet Haşim öğrenimini tamamladıktan sonra çeşitli devlet kademelerinde memuriyetler ve bir zaman Fransızca öğretmenliği ile tercümanlık yapmıştır. 1933 yılında vefat etmiştir.
Edebi Şahsiyeti: Ahmet Haşim her şeyden önce bir doğa şairidir. Onun şiirlerinde doğa olduğu gibi görünmez. Şair doğanın renkleri, canlılığı ve çeşitliliği içinde duyan ve düşünen insandır. Sembolizm ve Empresyonizm(İzlenimcilik) akımlarından etkilenen şair, şiirlerinde akşam vakitlerinin doğada meydana getirdiği değişimleri, ışık oyunlarını, ay ışığını, sararan solan, pembeleşen, renkten renge giren tabiatı çok başarılı bir şekilde işlemiştir.
Akşam yine akşam, yine akşam
Bir sırma kemerdir suya baksam
Şair, şiirde duyguya, sese ve manaya aşırı derecede önem verir. Şiirde mananın ve duygunun önemini şu sözleriyle anlatmıştır: Melali anlamayan nesle aşina değiliz.( Melal: Can sıkıntısı / Aşina: tanıdık)
Eğilmiş arza kanar, muttasıl kanar güller
Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller
Not:Ahmet Haşim Fecr-i Ati Topluluğu dağıldıktan sonra herhangi bir edebi harekete dahil olmamış; bireysel sanat anlayışını devam ettirmiştir.
Şiirleri: Göl Saatleri(1921),(Çokluk dönemi anılarının izleri görülür.), Piyale(1926)
2- Tahsin Nahit (1887-1918)
Fecr-i Ati Topluluğunun önemli şairlerinden biridir. Onun genç yaşta ölmesi edebiyat dünyası için büyük kayıp olmuştur. Diğer topluluk üyelerinin birçoğu gibi Galatasaray Lisesinde okumuş; Hukuk Fakültesini bitirmiştir. Dil ve söyleyiş olarak başarılı sayılabilecek şiirler yazmıştır.
İlk Şiirlerini “Ruh-ı Bikayd” isimli eserde toplamıştır(1908). Diğer şiir kitabı ise “Kırlar ve Denizler”dir.
3- Emin Bülent Serdaroğlu
Galatasaray Lisesini bitirmiş ve çeşitli memuriyet görevlerinde bulunmuştur. İlk şiirlerinde Ahmet Haşim’in tesirinde kalsa da daha sonra dil ve üslubu ile kendine özgü güzel şiirler yazmıştır. Ahmet Haşim gibi içine kapanık, duygusal hassasiyeti olan bir şairdir. Fecr-i Ati geleneğinin özelliklerini taşıyan şiirleri yanında milli duyguların işlendiği şiirler de yazmıştır.
Şiirleri: Yunan isyanının Osmanlı tarafından bastırılması sonucu Avrupa’da Osmanlıya karşı yürütülen karalama kampanyasına ünlü yazar Victor Hugo da katılmış ve “Mavi Gözlü Yunan Çocuğu” isimli bir şiir yazmıştır. Şiirde Osmanlı askerlerinin katliam yaptığı gibi yanlış bir betimleme yapılmıştır. Emin Bülent bu şiire Karşı “Kin” isimli bir şiir yazmıştır.(Bknz Emin Bülent Serdaroğlu / Kin) Hisarlara Karşı, Hatif Diyor ki diğer eserleridir.
4- Mehmet Behçet Yazar (1890 -?)
Devlet kademelerinde kısa zaman memurluk ile ömrünün geri kalan kısmında edebiyat öğretmenliği yapmıştır. Hukuk Fakültesini bitirmiştir. Fecr-i Ati Topluluğunun hem düzyazı hem şiir türünde eser veren önemli bir sanatçısıdır. Eserlerinde sanat için sanat anlayışa bağlı kalması, sanatlı bir dil kullanması, bireysel konuları işlemesi gibi Fecr-i Ati geleneğinin tüm özellikleri görülür.
Şiirleri: İlk şiir kitabı Erganun’dur. Esas mühim ve başarılı eserlerini ise “Yumak” isimli bir şiir kitabında toplamıştır.